Ouderenzorg als zinkend schip

Volgens accountantskantoor BDO dreigt een financieel onhoudbare situatie voor de ouderenzorg. De kosten stijgen en de inkomsten staan onder druk. Kwaliteitsverlies van de zorg en faillissementen liggen op de loer.

BDO heeft in de Benchmark Ouderenzorg op basis van de gedeponeerde jaarverslagen over 2022 een diepgaande analyse gemaakt van de jaarrekeningen van 789 Nederlandse instellingen in de ouderenzorg. “Het is ronduit alarmerend en voorspelt niet veel goeds voor de komende jaren. Ingrijpen vanuit de overheid is noodzakelijk”, aldus Mike Tagage van BDO Accountants & Adviseurs.

Het resultaat van de ouderenzorginstellingen in 2022 is gehalveerd tot 262,7 miljoen euro (2021: 533,4 miljoen euro). Het aantal instellingen met verlies steeg met bijna 40 procent van 171 tot 238. Het rendement bereikte afgelopen jaar reeds de kritische ondergrens. Het kwam net boven de 1 procent uit, terwijl dat in 2023 nog 2,3 procent was. De ruimte voor noodzakelijke investeringen in digitalisering en duurzaamheid verdwijnt.

Inhuurkrachten te duur
Door de inflatie, hogere energiekosten, toegenomen rentelasten en het materiaal- en personeelstekort stijgen de kosten in de ouderenzorg. Zo gaven de 789 instellingen in boekjaar 2022 in totaal 374,5 miljoen euro meer uit aan inhuurkrachten voor de zorgverlening. Dat is een toename van 20 procent ten opzichte van 2021. De kosten voor inhuurkrachten lopen de spuigaten uit en bedragen inmiddels bijna 10 procent van de netto omzet van een ouderenzorginstelling.

De opbrengsten houden geen gelijke tred met alle kostenstijgingen. “Integendeel zelfs. Tegenstrijdige maatregelen volgen. Zo verlaagt de Nederlandse Zorgautoriteit vanaf 2024 de zogenoemde normatieve huisvestingscomponent met 8 procent, waardoor instellingen minder geld krijgen om de huisvesting van bewoners te betalen. Het demissionair kabinet vermindert komend jaar het landelijk budget voor de ouderenzorg met 1,2 procent, hetgeen oploopt tot circa 3 procent in 2026. Zorgkantoren zetten daarnaast de tarieven verder onder druk”, aldus BDO.

Kwaliteitsverlies
Het gevaar bestaat volgens BDO dat kwetsbare ouderen mogelijk de dupe worden van de verontrustende financiële situatie. Ouderen en zorginstellingen moeten nu al steeds vaker een beroep doen op de veelal overbelaste mantelzorgers. Daarnaast kan de druk op de kosten ook tot kwaliteitsverlies van de zorg leiden. Het risico bestaat dat ouderen minder persoonlijke aandacht krijgen, minder vaak worden verzorgd of minder vaak naar een dagbesteding gaan.

Ingrijpen overheid
BDO pleit voor acuut ingrijpen vanuit de overheid. “Gebeurt dat niet, dan dreigt een kaalslag in de zorg en zijn faillissementen onvermijdelijk. Zzp-constructies moeten zo veel als mogelijk worden ontmoedigd. Het gebruik maken van inhuurkrachten werkt veelal niet motiverend voor het eigen personeel. Het is één van de oorzaken van het hoge ziekteverzuim in de zorg. Dat was maar liefst 9,3% in het vierde kwartaal van vorig jaar”, zegt Tagage.

Tagage waarschuwt ook voor het huidige tempo waarin maatregelen worden doorgevoerd. “Alles dient zich nu gestapeld aan. De ene maatregel volgt na de andere maatregel. De druk op zorginstellingen wordt te groot.”

Volgens BDO moeten ook de rekensystemen van de overheid aangepast worden, omdat veel modellen gebaseerd zijn op data uit het verleden en geen rekening houden met toekomstige ontwikkelingen. Niet alleen is actie vanuit de overheid vereist. Ook bij ouderenzorginstellingen ligt een belangrijke opgave. Zij moeten zich verder maximaal in blijven zetten op veranderingen die nodig zijn om te komen tot passende zorg. “Dat is nodig om de zorg betaalbaar te houden”, aldus Tagage.

Moderniseer DigiMV
BDO sluit af met een dringende oproep aan het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. “De kwaliteit van de invoer van data in DigiMV, het portaal voor het aanleveren van de jaarverantwoording, door zorgaanbieders is ernstig gedaald. Circa 80 procent van alle door ons onderzochte data was onvolledig of bevatte fouten. Dat is kwalijk, vooral ook omdat de overheid haar macro-economische analyses en besluiten mede baseert op de aanvankelijk aangeleverde gegevens door zorginstellingen. Het verouderde systeem moet gemoderniseerd worden”, aldus Tagage.

De financiële situatie voor organisaties die ouderen verzorgen wordt onhoudbaar. Dit concludeert accountant BDO in een analyse van de jaarverslagen van 789 zorginstellingen. Ruim 200 zorgorganisaties leden in 2022 verlies. Dat is een toename van 40 procent in vergelijking met het jaar daarvoor.

De vrees is dat een aanzienlijk aantal ouderenzorgvoorzieningen failliet zal gaan. Ook bestaat het risico dat onmisbare zorgverleners vanwege financiële tekorten moeten worden ontslagen. En dat terwijl verpleeghuizen een wachtlijst hebben van ruim 20.000 mensen. Bovendien is het personeelstekort al bijzonder nijpend.

Wekenlang niet gewassen
BDO waarschuwt dat de kwaliteit van ouderenzorg zal verslechteren als er niets verandert. Dan kan het gaan om minder persoonlijke aandacht, minder tijd voor het verzorgen van mensen of minder dagbesteding.

Uit recent onderzoek van de NOS blijkt dat dit kwaliteitsverlies van zorg al gaande is. Ouderen in verpleeghuizen worden soms weken niet gewassen. Ook zijn er vaste wc-tijden, wat als gevolg heeft dat mensen die het niet kunnen ophouden langere tijd in hun eigen ontlasting zitten.

Deze neerwaartse spiraal komt volgens BDO vanwege een opstapeling van tegenvallers. Het gaat dan om inflatie, hogere energiekosten en toegenomen rentelasten. Omdat er een personeelstekort is, zijn de instellingen bovendien gedwongen om duurdere zzp’ers in te huren.

‘Overheidsbeleid vergroot problemen’
De zorgen van BDO worden vergroot door het overheidsbeleid. In plaats van te zorgen voor een lastenverlichting, bezuinigt het kabinet fors op de ouderenzorg. Zo wordt het landelijke budget voor deze sector oplopend tot 2026 met 3 procent gekort.

Daarnaast verlaagt de Nederlandse Zorgautoriteit vanaf 2024 een onderdeel van het tarief waarmee instellingen huisvesting voor bewoners betalen. Het gaat om 8 procent. Volgens zorginstellingen is dat een verlies dat ze niet kunnen compenseren.

De zorgverzekeraars zijn eveneens van plan om de komende twee jaar te korten op de tarieven. 250 zorgorganisaties zijn naar de rechter gestapt om dat te voorkomen.

Petitie
Morgen protesteert een groep van 27 Noord-Nederlandse ouderenzorgorganisaties in Den Haag. Volgens die organisatie dreigt door personeelstekorten en vergrijzing een ramp in de ouderenzorg.

Initiatiefnemer is de Noord Nederlandse Coöperatie van Zorgorganisaties. Directeur Roeli Mossel overhandigt een petitie aan demissionair minister Conny Helder (Langdurige Zorg). “Het is niet zozeer dat we om heel veel extra geld vragen. We vragen simpelweg dat er niet verder op ons wordt gekort. Je kunt niet verwachten dat wij met bezuinigingen én de stapeling van kosten overeind blijven.”

 

Bron: NIEUWS 04 september 2023 | BDO: Ouderenzorg is zinkend schip