De meeste valincidenten doen zich voor bij een nog steeds toenemende groep ouderen, waarbij de incidentie van valpartijen toeneemt met het stijgen van de leeftijd. Vallen is een groot probleem voor de oudere cliënt, met een potentieel slechte uitkomst. Ook professionals in de zorg beschouwen het vallen van ouderen als een lastig, complex en dientengevolge moeilijk aan te pakken probleem. Overigens is dit een onterecht sombere veronderstelling, aangezien bij voldoende kennis preventie en behandeling wel degelijk mogelijk zijn (meten = weten; weten leidt tot handelen).
Aantal valongevallen bij ouderen stijgt
Het aantal SEH-bezoeken voor ernstig letsel ten gevolge van een valongeval is de afgelopen 10 jaar met 11 procent gestegen onder ouderen van 65 jaar en ouder. Hoofd-hersenletsel, heupfracturen en polsfracturen zijn het meest voorkomende letsel.
In 2020 waren er naar schatting 103.000 SEH-bezoeken naar aanleiding van letsel door een valongeval onder ouderen van 65 jaar en ouder. Dit komt neer op één SEH-bezoek door een valongeval elke vijf minuten. De prognose op basis van demografie is dat het aantal SEH-bezoeken voor letsel na een valongeval bij ouderen van 65 jaar binnen 10 jaar tijd met 50% zal toenemen.
Bijna de helft van de valongevallen in de leeftijd 70 jaar en ouder vindt plaats in en om het huis. Deze valongevallen vinden met name plaats in de sanitaire ruimte en komen voornamelijk door struikelen.
Dagelijks 13 doden door een val
In 2018 overleden 4.628 inwoners van Nederland door een ongelukkige val. Ruim 75 procent van de overledenen was 80 jaar of ouder. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Er overleden 1.887 mannen en 2.741 vrouwen door een ongelukkige val in 2018. De meesten waren tachtigplussers, 69 procent van de mannen en 84 procent van de vrouwen. Een kwart van de door een val overleden mannen en 43 procent van de vrouwen was 90 jaar of ouder. Bekijk alle cijfers op Cbs.nl
Meer valpartijen in de chronische zorg
Uit de Landelijke Prevalentiemeting 2015 blijkt dat zowel in de verpleeghuissector als in de thuiszorg vallen meer voor komt. De meeste vallers vallen éénmaal en ruim minder dan de helft van de valincidenten gaat gepaard met letsel, meestal minder ernstig. In vergelijking met vorig jaar is er in de chronische zorg minder valangst: slechts één op vier vallers. Ook het vermijden van deelname aan activiteiten is gedaald: één op 10 vallers.
In de thuiszorg zijn de belangrijkste oorzaken van valincidenten lichamelijke gezondheidsproblemen. In de chronische sector zijn dat lichamelijke en psychische gezondheidsproblemen. Bij meer dan 1 op de 3 valincidenten is de oorzaak onbekend.
Er wordt op alle momenten van de dag gevallen, maar het meest tussen 14.00 en 22.00 uur. De meeste valincidenten gebeuren in de slaapkamer, gevolgd door de woonkamer. De vaakst uitgevoerde activiteit vóór de val was staan of lopen zonder hulpmiddel, gevolgd door staan of lopen met hulpmiddel. Er wordt het minst gevallen vanuitliggende en zittende positie.
Aanbevelingen
- Valincidenten zijn voor de individuele cliënt en de maatschappij nog steeds een groot probleem. Daarom doet de Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen 2015 de volgende aanbevelingen:
- Valpreventie moet in alle zorgsectoren en op alle niveaus op de agenda blijven staan en ingebed zijn in een adequaat beleid.
- Primaire, secundaire en tertiaire valpreventie moeten zorgvuldig gebeuren, want het afdoen van een valpartij als een ongelukje betekent miskenning van een belangrijk probleem.
- Registratie en analyse van valincidenten zijn belangrijk voor het ontwikkelen van een beleid en het identificeren van knelpunten. Door vervolgmetingen ontstaat bovendien een goed verloop van de incidentie van vallen en van het effect van preventieve maatregelen op instellings-, afdelings-en cliëntniveau.
- Evaluatie van het valrisico bij opname of intake moet zoveel mogelijk multidisciplinair gebeuren, omdat valincidenten verschillende oorzaken kunnen hebben.
Gekozen maatregelen moeten bij voorkeur deel uitmaken van een multidisciplinair behandelplan inclusief periodieke herhaling van valrisico-evaluatie. Bijscholing vormt daarbij een belangrijk hulpmiddel.
Verbeterprojecten
Vallen is ook een groot maatschappelijk probleem. De gezondheidskosten van vallen en valgerelateerde letsels zijn substantieel en direct gerelateerd aan de valfrequentie en de ernst van de letsels. VeiligheidNL luidde daarover in 2021 de noodklok. De directe medische zorgkosten ten gevolge van een valongeval schoten in 2020 al door de 1 miljard euro. VeiligheidNL onderzocht dat bij gelijkblijvend beleid, binnen 10 jaar de SEH-opnamen ten gevolge van een val met 50% toenemen en de directe medische kosten verdubbelen.
Ook de werklast van de professionals in de zorgsector neemt hierdoor toe. Het is daarmee niet alleen een zorg voor politici en beleidsmakers, maar ook voor de zorgverleners, vanwege een verwachte krimp op de arbeidsmarkt. In het kader van cliëntveiligheid hanteert de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) vallen als een kwaliteitsindicator van geboden zorg.
Op initiatief van VWS werden, via het Zorg voor Beter verbeterproject Valpreventie, instellingen in de chronische zorg gedurende een jaar begeleid bij onder andere het ontwikkelen vaneen adequaat valpreventief beleid, waarbij de Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen (LPZ) belangrijke input bood. Deze verbeterprojecten hebben aangetoond dat preventie en/of reductie van vallen, recurrent vallen en valgerelateerde letsels mogelijk is. Momenteel zet het ministerie van VWS in op de landelijke beschikbaarheid van valpreventie. Op dit moment worden samen met het werkveld knelpunten hiervoor en mogelijke oplossingen in kaart gebracht. Vanaf 2020 wordt actief samengewerkt om de knelpunten die een groter bereik voor effectieve valpreventie in de weg staan weg te nemen. Dat krijgt een vervolg binnen het programma Langer Thuis.
