Vereenvoudigen van het zorgproces

Jos de Blok: ‘Ik pleit voor het vereenvoudigen van het zorgproces’

Dat het anders moet in de zorg om voldoende personeel te hebben om de zorg toegankelijk te houden voor iedereen, is duidelijk, maar hoe? Jos de Blok, oprichter van Buurtzorg, vindt dat er met name een verschuiving van cure naar preventie nodig is. En minder bureaucratie. “Ik pleit voor het vereenvoudigen van het zorgproces.”

De gezondheidszorg in Nederland staat, net als in veel andere landen, de komende jaren voor grote vraagstukken. Er komen meer ouderen en minder jongeren en een krappe arbeidsmarkt met lage werkloosheidscijfers. Een steeds groter deel van het bruto nationaal inkomen besteden we aan zorg. Door andere wensen met betrekking tot gezondheidszorg zullen er fundamenteel andere oplossingen nodig zijn om de zorg de komende decennia op een aanvaardbaar peil te houden.

Uiteraard zijn er verschillende visies op welke oplossingen en veranderingen noodzakelijk zijn. Veel mensen verwachten dat technologie een steeds grotere rol gaat spelen en een oplossing biedt voor het personeelsvraagstuk. Anderen vinden dat het collectief gefinancierde deel beperkt moet worden en mensen meer zelf moeten oplossen. Persoonlijk denk ik dat een wezenlijke verschuiving van cure (behandeling, specialistische zorg) naar preventie nodig is. Daarnaast kan veel onnodige zorg voorkomen worden als we ‘de zorg’ anders organiseren en bureaucratie tot een minimum beperken. Tenslotte verwacht ik dat een integratie van activiteiten in de zorg leidt tot het beter benutten van de beschikbare capaciteit van zorgverleners en het werk aantrekkelijker kan maken.

35 procent lager
Buurtzorg heeft vanaf de start in 2006 met de slogan ‘betere zorg tegen lagere kosten’ laten zien dat het stimuleren van de zelfredzaamheid van mensen resultaat oplevert. Het aantal uren dat mensen zorg nodig hebben wordt steeds minder zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit en tevredenheid. Door het werken met kleine zelfsturende teams wilden we de overheadkosten tot een minimum beperken. We zijn in 15 jaar tijd gegroeid naar ongeveer 1500 teams en 15.000 collega’s. Er is geen managementteam en er zijn geen leidinggevenden. Ter ondersteuning van de 15.000 collega’s werken er 50 mensen op kantoor; totale overheadkosten zijn 8 procent. De werkwijze van Buurtzorg heeft grote gevolgen gehad voor de uitkomsten: de gemiddelde inzet van uren was 35 procent lager dan het gemiddelde in de sector. Dat was op dat moment 108 uur per cliënt per jaar tegenover 168 uur per cliënt per jaar. In 2021 was die gemiddelde inzet verder gedaald tot ongeveer 80 uur. Door het hanteren van één tarief is ook de administratieve last tot een minimum beperkt: slecht 5 procent van het werk bestaat uit registratie.

Preventie en zelfredzaamheid
De komende jaren zullen we nog meer de nadruk moeten leggen op het versterken van zelfredzaamheid, het ondersteunen van informele netwerken en zal preventie een steeds groter aandeel in ons dagelijks werk worden. Hoewel de eerstelijnszorg (wijkverpleging, huisartsenzorg, huishoudelijke zorg, fysio en ergo, GGZ en jeugdzorg) een beperkt aandeel heeft in de totale zorgkosten liggen de mogelijkheden vooral daar. Hoe meer we kunnen voorkomen dat mensen in het ziekenhuis terecht  komen, hoe lager de kosten daar zullen zijn. Om die voordelen te kunnen realiseren zal er een duidelijke langetermijnvisie nodig zijn en dient ‘de zorg’ wezenlijk anders georganiseerd te worden.

Integratie taken en rollen
De afgelopen 40 jaar heeft er een enorme taakdifferentiatie plaatsgevonden. In alle velden van de zorg worden verschillende taken door verschillende professionals en verschillende organisaties uitgevoerd. Voor de functie wijkverpleegkundige uit de jaren ’80 bestaan nu meer dan 12 nieuwe functies. Door de bekostigingssystemen die ontwikkeld zijn is de zorg bovendien erg complex geworden en zijn zelfs eenvoudige zorgvragen niet zomaar eenvoudig op te lossen. Ik pleit voor het integreren van verschillende activiteiten in alle zorgvelden en het vereenvoudigen van het zorgproces. Terug naar een aantal brede generalistische basisfuncties. In de jeugdzorg kunnen we met enkele generalistische functies vrijwel alle vragen bedienen. Dat voorkomt dan ook dat er snel meerdere mensen in een situatie betrokken zijn. Datzelfde geldt ook voor verschillende andere functies in de wijk. De sociale wijkteams en wijkverpleging kunnen geïntegreerd worden en ook casemanagement dementie kan onderdeel worden van de wijkverpleging. In de huisartsenpraktijk kunnen wijkverpleegkundigen de rol van praktijkondersteuner invullen waardoor de relatie wijkverpleging-huisarts een stuk eenvoudiger wordt. Daarnaast kan door buurtgerichte kleinere huisartsenpraktijken het werk van de huisarts als generalist weer een stuk aantrekkelijker worden waardoor waarnemende huisartsen uitgenodigd worden een praktijk over te nemen.

Eenvoudige organisatie zorgproces
Veel organisaties zijn de afgelopen 10 jaar bezig geweest met min of meer zelfsturende teams. Vaak is dat bij grotere organisaties niet gelukt. De komende 10 jaar kan er door een wezenlijke vereenvoudiging van het zorgproces opnieuw een stap worden gezet. Daardoor komen er veel mensen beschikbaar die nu in indirecte functies in zorgorganisaties werken. Zelf-organiserende netwerken van professionals in de wijk met een faciliterende organisatie kan effectiviteit en flexibiliteit van de zorg enorm verbeteren. Door een ondersteunende (en eenvoudige) uitkomstgerichte bekostiging kan de bureaucratie beperkt blijven en het lerend vermogen omhoog. Wanneer we de beste uitkomsten steeds gebruiken voor het verbeteren van de interventies en deze tot landelijke standaard verheffen bouwen we aan een kennis-gedreven systeem dat gebaseerd is op de dagelijkse praktijk. Wanneer we dat ook gebruiken voor de opleidingen in de zorg dan kan de aansluiting tussen de opleiding en de praktijk ook sterk verbeteren.

Aantrekkelijkheid werken in de zorg
Veel professionals in de zorg kiezen bewust voor een baan in de zorg. Het is belangrijk en betekenisvol. Met eigenaarschap, autonomie, variatie en ruimte voor ontwikkeling zal de aantrekkingskracht groter worden. Momenteel ontstaat er met name een probleem omdat veel mensen de zorg verlaten. Ik denk dat wanneer we bovenstaande ideeën zouden realiseren de zorgverleners behouden blijven en er geen extra mensen nodig zijn.

Jos de Blok – Directeur Buurtzorg

Bron: Qruxx | 18 AUG 2022