Nieuwe plekken in verpleegzorg worden nog schaarser

De hoognodige uitbreiding van het aantal verpleegzorgplekken in de ouderenzorg blijft fors achter bij wat minister Helder van de sector wil. Zorgaanbieders kunnen een kleine 19.000 ‘geclusterde plekken’ aanbieden tot en met 2027. Dat terwijl minister Helder heeft ingeschat dat er 40.000 plekken nodig zijn om de zorgvraag op te kunnen vangen.

De uitbreiding van 18.920 plekken is bij lange na niet genoeg om aan de landelijke uitbreidingsopgave van minister Helder te voldoen. In het programma Wonen en Zorg voor Ouderen gaat Helder uit van een groei van 50.000 verpleegzorgplekken, maar dat heeft Helder in november al teruggebracht naar 40.000. De term verpleegzorgplekken is overigens breder dan alleen een plek in het verpleeghuis. Het gaat om geclusterde (intramuraal of geclusterd Volledig Pakket Thuis (VPT)) en niet-geclusterde verpleegzorg.

24 NOV 2022 |  Kabinet stelt aantal nieuwe verpleegzorgplekken naar beneden bij

Het kabinet brengt het aantal verpleegzorgplekken terug tot een groei van 40.000 in 2030. In het bestuurlijk woon/zorgakkoord uit 2021 werd nog gesproken van een groei van 50.000 verpleegzorgplekken.

Het kabinet heeft op basis van nieuwe demografische cijfers en nieuw onderzoek de capaciteit aan verpleegzorgplekken tot en met 2030 aangepast. Tijdens Kamerdebatten afgelopen voorjaar hield minister Helder vast aan 50.000 verpleegzorgplekken erbij tot 2030, conform het doel in het bestuurlijk woon/zorgakkoord.

Meer seniorenwoningen
Er komen wel meer ‘nultredenwoningen’ en geclusterde woonvormen. Het gaat om 290.000 woningen die geschikt zijn voor ouderen. Eerst waren dat er 270.000.

Verschillende scenario’s
De nieuwe cijfers zijn gebaseerd op twee onderzoeken. De eerste is van het RIVM, dat in zijn onderzoek twee scenario’s heeft uitgewerkt. In het eerste scenario leidt de groei van de levensverwachting tot een even grote stijging van de verblijfsduur in het verpleeghuis; in de tweede variant blijft de verblijfsduur in het verpleeghuis gelijk bij een toegenomen levensverwachting. In deze variant stromen mensen op hogere leeftijd in bij het verpleeghuis. Beide scenario’s leiden tot een stijging van het aantal verpleegzorgplekken, namelijk 55.500 plekken bij scenario 1 en 30.700 plekken bij scenario 2. Het kabinet is hier met 40.000 tussenin gaan zitten.

Overlap onderzocht
Het tweede onderzoek is van ABF. Zij hebben gekeken naar de overlap van de behoefte aan verpleegzorgplekken en geclusterde woonvormen. Voor de periode tot en met 2030 geldt een opgave van 50.000 verpleegzorgplekken (intra- en extramuraal) en 80.000 geclusterde ouderenwoningen. De vraag is hoe groot de overlap tussen beide opgaven is, want mensen die in een geclusterde ouderensetting wonen, maken niet per se ook gebruik van een verpleegzorgplek. Uit dit onderzoek blijkt dat als er rekening gehouden wordt met een maximaal aantal plekken in het verpleeghuis, dus als de poorten worden gesloten, de overlap tussen de opgaven groter wordt met 7 tot 12 procent. Meer mensen (een kleine 10.000) zullen dan een beroep doen op ofwel een verpleegzorgplek of wonen in een geclusterde setting.

Wachtlijsten
Op dit moment wachten meer dan 21.000 mensen op een plek in het verpleeghuis. Dat aantal groeit elk kwartaal. Bovendien wachten meer dan 10.000 mensen ‘uit voorzorg’. Deze mensen wonen nog thuis, maar zij kunnen op heel korte termijn direct verpleegzorg nodig hebben. Ook deze lijst groeit elk kwartaal.

Plekken in het verpleeghuis
Zorgkantoren – verenigd in Zorgverzekeraars Nederland – vroegen zorgaanbieders eind 2022 naar hun uitbreidingsplannen voor de komende jaren. De resultaten daarvan staan in de Regiomonitor-2022-verpleegzorg-landelijk.

Regiomonitor-2022-verpleegzorg-landelijk.
https://www.zorgvisie.nl/content/uploads/sites/2/2023/02/Regiomonitor-2022-verpleegzorg-landelijk.pdf

Zorgaanbieders hebben aangegeven dat ze 7000 extra plekken specifiek in verpleeghuizen kunnen realiseren tot 2027. Probleem is dat minister Helder heeft bepaald dat er slechts 4800 verpleeghuisplekken bij mogen komen, maar volgens ActiZ weten zorgorganisaties niet of hun plannen behoren tot die 4800 plekken.

Enorme inspanning
Zorgkantoren hebben een zorgplicht en stellen in de Regiomonitor: ‘De huidige uitbreidingsplannen zijn onvoldoende om de komende jaren alle ouderen die recht hebben op Wlz-zorg van zorg te kunnen voorzien’ en ‘Veldpartijen moeten een enorme inspanning leveren om de zorgvraagontwikkeling richting 2040 in te vullen’. De zorgkantoren verwachten van de zorgaanbieders dat ze voor 1 juli 2023 een plan van aanpak maken om de opgaven te realiseren vanuit de ‘woondealregio’s’.

Politieke keuzes
Daarnaast verwachten de zorgkantoren dat er politieke keuzes gemaakt worden, bijvoorbeeld wie op termijn nog aanspraak maakt op verpleeghuiszorg. Mogelijk worden de eisen om in aanmerking te komen voor het verpleeghuis strenger. ‘Dat is niet aan de zorgkantoren, maar wel voorwaardelijk voor zorgkantoren om ook op termijn aan de zorgplicht te kunnen blijven voldoen’, zo laat een woordvoerder van Zorgverzekeraars Nederland weten in een schriftelijke reactie. De zorgkantoren zijn hierover in gesprek met het ministerie van VWS.

Zorgelijke ontwikkeling
Ook ActiZ weet dat VWS bezig is met een verkenning over de toegang tot de verpleeghuiszorg. Bestuurder Tamara Pieterse van brancheorganisatie ActiZ stelt op de website van ActiZ dat dit ook hard nodig is omdat de systeemwerkelijkheid en de praktijkwerkelijkheid steeds verder uit elkaar komen te liggen. ‘De verwachtingen en aanspraken die cliënten hebben, staan op gespannen voet met de realiteit van personeelsschaarste en wachtlijsten. Omdat de politiek de keuzes niet in de juiste volgorde maakt, komen professionals in de praktijk in de problemen. Dat is een zorgelijke ontwikkeling.’

Ellemeet: Grote zorgen
Tweede Kamerlid Corinne Ellemeet van GroenLinks stelt in een reactie aan Zorgvisie: ‘Met de enorme wachtlijsten en de aankomende vergrijzing zou de minister alles op alles moeten zetten voor voldoende verpleeghuisplekken. Maar die levert ze niet, en dat geldt ook voor geclusterde woningen. Het is onverantwoord dat de minister kiest voor 4800 verpleeghuisplekken als het er ook 7000 kunnen zijn. En het is niet uit te leggen dat maar de helft van de geclusterde woningen die in de planning stonden, worden bijgebouwd. Terwijl er duizenden mensen op de wachtlijst staan voor het verpleeghuis, leggen zorgorganisaties noodgedwongen de bouwplannen stil. Dat had niet gehoeven als dit kabinet meer prioriteit had gegeven aan de bouw van voldoende verpleeghuisplekken. Ik maak mij grote zorgen over de gevolgen van de politieke keuzes van dit kabinet voor de ouderenzorg.’

Energiecrisis
De verminderde uitbreidingsplannen hebben verschillende oorzaken. De woordvoerder van ZN laat weten dat het komt door onzekerheid over het overheidsbeleid -het programma Wonen en zorg voor ouderen was in 2021 bijvoorbeeld nog niet beschikbaar. Ook de stikstofcrisis, energiecrisis en personeelstekorten hebben tot terughoudendheid bij zorgaanbieders geleid om plannen te maken. ActiZ ziet vergelijkbare oorzaken en voegt daar de aangekondigde verlaging van de vastgoedtarieven (NHC) in de Wet langdurige zorg per 2024 aan toe.

Realistischer beeld
De uitbreidingsplannen van de zorgaanbieders sloten in 2021 nog aan bij de prognoses van TNO. Zorgaanbieders gaven toen nog aan 22.394 plekken te kunnen realiseren. Dat zijn er nu dus een stuk minder geworden. In de Regiomonitor staat dat dit ook te maken kan hebben met een gewijzigde manier van uitvragen. Die nieuwe manier blijkt gedetailleerder. De woordvoerder stelt in een reactie: ‘Er is verdieping in de uitvraag aangebracht met name over de fases waarin de bouwplannen zich bevinden. Hierdoor ontstaat een realistischer beeld.’

Bron: zorgvisie 24-2-2023